Oidipus Nerede? [2002]

TASARIM ÜZERİNE…

Günümüz insanı, tragedyasını yitirdi. Büyük projelerini, ilkelerini, inançlarını, yüce erdemlerini terketti. Yaşamı değiştirmekten, soru sormaktan, merak etmekten vazgeçti. Yaşamla uzlaşarak “yaşamı oyun haline getirme”yi yeğledi. Çağdaş insanın görmezden geldiği tragedyası budur. Bir bulmaca düzeni içinde ışığın ve oyuncuların hareketi ile hem seyirci hem de Oidipus için gerçek bir keşif süreci yaratılarak, yaşam / oyun / sahne ve insan / rol kişisi / oyuncu eşzamanlılığının sağlandığı “Oidipus Nerede”de “yaşamın oyun haline getirilmesi”nin aksine yaşam, oyunla sorgulanır.

• Oyun, birbirine geçişli dört kat üzerine yerleştirilmiş ve yine birbirine geçişli yirmi kutudan oluşan büyük bir yapı (bir kutu) içinde oynanır.
• Bu yapı, oyun alanını, iki boyutlu bir satıh haline getirir.
• Bu yapı, skene binasının kesiti, oyuncak bebek evi kesiti, bulmaca kutusu, multivizyon ekranları, televizyon, bilgisayar ekranı ve reel olarak da oyunun böyle oynanmasını zorunlu kılan kurallara göre şekillendirilmiş oyun alanıdır. Performatif olarak zorunlu ve zorunluluk yaratan kurallı bir oyun alanı (oyun kuralı / oyun alanı / oyuncu) niteliğindedir.
• Bir bulmaca düzeni içine yerleştirilen oyunda oyuncular, ışık tarafından yönetilir.
• Bulmaca kutusu, yaşamda insanın, tragedyada rol kişilerinin, maruz kaldığı kaderi oyuncular için oyun süresince gerçek hale getiren bir simulasyon kutusudur. Böylece üç ayrı katman yaşam / oyun / sahne ve insan / rol kişisi / oyuncu eşzamanlı olarak varedilir.
• Bulmaca Sophocles’in tragedyasındaki soru, kriz ve açıklamalar aracılığıyla oluşturulmaktadır ve oyunun polisiye yapısını, gerilimini korumak üzere uygulanan bir performans yoludur. Hem Oidipus’un kaderini hem de sahne üzerinde şimdiki zamanda gerçekleşen oyuncu performansının kaderini oluşturur.
• Bulmaca aynı zamanda Oidipus’un iktidar silahıdır. Bulmaca efsanede Oidupus’un kaderini değiştiren en önemli etkendir. Bulmaca soru sormayı ve cevap aramayı pratik olarak da zorunlu kılan bir tasarımdır.
• Bu nedenle oyun textinde geçen tüm sorular uygulamada öne çıkarılmıştır ve oyun adeta bu sorular üzerine oturtulur. Oyunun dilinin müziğini de esas olarak bu sorular belirler.
• Işık, bir oyuncu gibi oyuna katılmakta ve aynı zamanda bilgi ile gelen aydınlığı simgelemektedir.
• Işığın işlevi sonucu, Aydınlanma ve aydınlatma (Enlightment ve lighting) kavramları anlam ve pratik olarak eşzamanlılık kazanmaktadır.
• Işığın aydınlatmasıyla ortaya çıkan ve Oidipus’a “gerçek” konusunda bilgi veren tüm diğer rol kişileri hem Oidipus hem de seyirci için ortak bir süreçte, fakat farklı katmanlarda birer ipucu niteliği taşırlar.
• Işık belli bir bulmaca düzeninde kareleri aydınlatarak hem Oidipus hem de seyirci için bir keşif süreci yaratır.
• Işığın otoritesi oyuncu için tartışılmazdır. Bu nedenle oyuncunun performansında kayıtsız şartsız bir gerçeklik yaratılırken rol kişilerinin varlığını ve kaderini inandırıcı kılan bir seyir süreci yaratılır.
• Işığın hareketi aynı zamanda çağdaş information araçları televizyon, internet gibi bilgilenme yollarını; misinformation, disinformation, zapping gibi çağdaş yaşamda maruz kalınan ve uygulanan bilgilenme sürecine ait yöntemleri simgelerken şimdiki zamanda gerçekleşen performans düzeninde de sorgulayarak, yarım bırakarak, örterek, tuzak kurarak pratik olarak da vareder.
• Oyun üç ana epizoddan oluşur.
• Birinci epizod, içinde oyuncu olmadığında düzensiz halde bulunan oyun alanının, oyuncunun içine girmesiyle kurallı bir bütüne dönüşmesini, tamamlanmasını ve oyun düzenine kavuşmasını; efsanede ve tragedyada Oidipus’un Sfenksle olan ilişkisini, Thebai’ye girişini, iktidar oluşunu; eşzamanlı olarak simgeler, anlatır ve gerçekleştirir.
• İkinci epizod Sophocles’in Kral Oidipus textinin bir bulmaca düzeni içinde yeniden düzenlenerek, ancak bir antik tragedya uygulamasının esaslarına anlamsal olarak bağlı kalınarak (koronun işlevi, yücelik, trajik uzaklık, yüce dil vb. gibi) oynanmasıdır.
• Üçüncü epizod oyun kutusunun içinde oynanan bir “Körebe” oyunudur ve tragedyasını; büyük projelerini, inançlarını, ilkelerini yitirmiş çağdaş insanın “yaşamı oyun haline getirişini” anlatırken çağdaş yaşamın gözardı edilen temel tragedyasını ortaya koyar.

OİDİPUS ÜÇLEMESİNİN 2002 YILINDA SAHNELENEN 1. OYUNU “OİDİPUS NEREDE?” İLE İLGİLİ YABANCI BASINDAN ALINTILAR

“Her Yerde Herzaman Bir Oyun Bulurum”

Kendi memleketinde ödüllü bir oyuncu. Aynı zamanda bir tiyatro yönetmeni.

Delfi’de Oidipus Nerede? Adlı oyunla sahne alan Türk ekibinin içinde mimarlar, doktorlar ve iktisatçılar var. Bu çift meslekli kişilerin hayata karşı şımarıklık yapma gibi bir hakları yok.

Akademisyen, tiyatro sahibi, oyuncu ve yönetmen Şahika Tekand, günümüzde özel tiyatronun Türkiye’de yaşamını ancak böyle sürdürebildiğini anlatıyor. Eğer Devlet destekli bir ödenekli tiyatro değil iseniz, çok meslekli tiyatro sanatçılarının inat, arzu ve fedakarlık göstermeleri kaçınılmazdır.

Şahika Tekand’ın Delfi’deki başarısı bir tesadüf değil. Daha önce Beckett ve Pinter oyunlarını harikulade bir şekilde sahneye koyan Şahika Tekand ülkesinin tiyatrosunun tartışmasız en önemli gücü ;

Delfi’deli 11. Antik Yunan Draması Buluşması çerçevesindeki, Sophocles’in Kral Oidipus’u üzerine yeniden yazarak ortaya koyduğu Oidipus Nerede? adlı oyundaki kendi yorum ve düşünceleri ve oyunu yönetip, Iokaste başrolünü de ölçülü ve ustaca oynaması, oyunun tiyatro yapım kalitesinin yüksekliği ile biz izleyenlerin bu konuda başka hiçbir kanıta ihtiyacı kalmamıştır.

ELEFROTIPIA – Ioanna Kleitoyanni – 13 TEMMUZ 2002

BİR TÜRK “Tiran Oidipus” Harikası!

Delfi’deki 11. Antik Yunan Draması Buluşmasını destekleyen Yunan yönetmen Theodoros Terzopoulos, “Şahika Tekand ve Studio Oyuncuları”nın temsil sonrası gördükleri coşkulu alkış selini şöyle yorumlamıştır: “Delfi işte budur! Delfi risktir!”

Bu buluşma boyunca seyirciyi oturduğu yerden ayağa kaldıran, adeta oyuncuları tebrik etme yarışına sokan tek temsil Türk Oidipus’u idi. Seyirci oyunun yönetmeni ve Iokaste rolündeki Tekand’ı sıcak bir coşkuyla, güzel iltifat ve öpücüklere boğdu.

D.N. Maroniti ve T. Kakridi’den, Alman Yönetmen K. Neil’a, F. Komininu’dan S. Livetiano’ya, N. Haralambus’tan “Bu temsilde ahenk vardı. Tragedya ahenktir” diyen coşkulu A. Papathanasiyu’ya kadar herkes Tekand’ı tebrik etmek için sabırsızlanıyordu. Ünlü yönetmen Terzopoulos, bu beklenmedik başarının heyecanıyla şu açıklamayı yaptı: “Tekand’ı oniki yıldır tanıyorum. Onun Beckett ve Pinter oyunlarını seyrettim. Atölyemde onlar gibi oyuncularla çalışmak isterim. Türkleri / Türk sanatçılarını çok eskiden beri tanırım.”

St. Livathianos temsil sonrası yapılan söyleşide: “Bana Oidipus Nerede? diye sorsalardı, cevabım Oidipus Türkiye’de olurdu” dedi.

ELEFTEROTİPİA – 10 Temmuz 2002

Delfi’deki 11. Antik Yunan Dramasına Uluslararası Yaklaşım

Şaşırtıcı sürpriz Şahika Tekand’ın yönettiği “Tiran Oidipus” uyarlamasından “Oidipus Nerede” adlı oyunla Türkiye’den geldi.

12 siyah kutudan oluşan ve periyodik ışıklandırmalarla oyuncuların kutulardaki yerini ve sırasını belirleyen bir sahne düzeni.

Tasviri kolay olmayan, bunun yanı sıra oyuncuların ve diğer katkıda bulunanların mükemmel tekniği ile seyircinin içine işleyen sarsıcı bir tecrübe.

İMERİSİA – 20 Temmuz 2002